به گزارش پایگاه اطلاع رسانی استبصار، کتاب اتمام حجّت (رهیافتی به استدلال ها و حجت های گسترده ی اثبات حقانیت امیرالمؤمنین علی علیه السلام) در بررسی شخصیت با عظمت حضرت مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی علیه السلام، حقانیت آن حضرت را در آیه به آِیه ی قرآن کریم ، بر اساس روایات معتبر نزد شیعه و سنی تبیین و مورد بررسی قرار داده است. بخشی از این کتاب، به اتمام حجّت خدای متعال در سوره آل عمران اختصاص دارد که مؤلف آن را با اسناد دقیق تشریح نموده که بدین شرح می باشد:
… خدای متعال در سوره آل عمران بارها بر ولایت و حقانیت حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام تأکید می نمایند:
راسخون فی العلم : امیرالمؤمنین علی علیه السلام
(هُوَ الَّذِى أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ ءَایَاتٌ محُّْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَ أُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فىِ قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَهِ وَ ابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ وَ مَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فىِ الْعِلْمِ یَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِ کلٌُّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُوْلُواْ الْأَلْبَاب) ۱؛ اوست که این کتاب را بر تو نازل کرد. بعضى از آیه ها محکماتند ، این آیه ها أم الکتابند ، و بعضى آیه ها متشابهاتند. امّا آنها که در دلشان میل به باطل است ، به سبب فتنه جویى و میل به تأویل از متشابهات پیروى مى کنند ، در حالى که تأویل آن را جز خداى نمىداند. و آنان که قدم در دانش استوار کرده اند مى گویند: ما بدان ایمان آوردیم ، همه از جانب پروردگار ماست. و جز خردمندان پند نمى گیرند.
«امام صادق علیه السلام در تفسیر وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ فرمودند : ما راسخون فی العلم هستیم و ما تأویل آن را می دانیم و در روایتی دیگر از ایشان آمده است که راسخون فی العلم علی بن ابی طالب و ائمه بعد از ایشان هستند». ۲
اقامه عدل بدست مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام
(اولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ)؛ صاحبان علم گواهی دارند به عدالت.
«امام صادق علیه السلام در تفسیر اینآیه ی شریفه فرمودند : قسط یعنی عدل که خدای متعال توسط امیرمؤمنان علی علیه السلام آن را اقامه فرموده که آن حضرت در میان مردم عدل و داد نماید تا حق را میان مردم و خدای متعال اقامه نماید ، اگر مردم از آن حضرت پیروی نموده و فرمان برند ، هدایت خواهند شد». ۳
ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام معنای واقعی اسلام
(إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِآیاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِساب)؛ ۴ هر آینه دین در نزد خدا دین اسلام است. و اهل کتاب راه خلاف نرفتند ، مگر از آن پس که به حقّانیّت آن دین آگاه شدند ، و نیز از روى حسد. آنان که به آیات خدا کافر شوند، بدانند که او به زودى به حسابها خواهد رسید.
«امام باقر علیه السلام درباره آیه «اِنَّ الدّینَ عِندَ الله الِاسلام» فرمود: اسلام تسلیم شدن در برابر ولایت علی علیه السلام است».۵
امیرالمؤمنین علی علیه السلام: نفس و جان رسول خدا صلی الله علیه و آله
(فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِمَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِل فَنَجْعَلْ لَعْنَهَ اللّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ )؛ ۶از آن پس که به آگاهى رسیدهاى ، هر کس که درباره او با تو مجادله کند ، بگو: بیایید تا حاضر آوریم ، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را ، ما زنان خود را و شما زنان خود را ، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان بفرستیم.
«این آیه و آیات قبل از آن هنگامی نازل شد که گروهی از مسیحیان نجران به همراه عده ای دیگر خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسیدند و گفتند آیا هرگز دیده شده که فرزندی بدون پدر متولد شد که در همین هنگام این آیه نازل شد « ان مثل عیسی عند الله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون » و جواب آنان را داد که حضرت آدم بدون پدر و مادر بود ولی حضرت عیسی فقط پدر نداشتند . بعد از این جواب پیامبر آنها را به مباهله دعوت کردند اما آنها تا فردای آن روز از حضرت مهلت خواستند ودر این فرصت به بزرگان و شخصیت های نجران رجوع کردند ، اسقف بزرگ آنها گفت شما فردا به محمد نگاه کنید اگر با فرزندان و خانواده اش برای مباهله آمد از مباهله با او بترسید ولی اگر با یارانش آمد با او مباهله کنید . (مباهله یعنی اینکه دو نفر به همدیگر نفرین کنند که خدا دروغگو را رسوا کند و همانجا مجازات شود)فردای همان روز پیامبر در حالی که دست حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را گرفته بود و همراه حسنین و حضرت فاطمه بودند برای مباهله آمدند و مسیحیان وقتی این صحنه را دیدند به پیامبر گفتند: ای اباالقاسم! ما با تو مباهله نمی کنیم، بلکه مصالحه می کنیم . که در آن هنگام آیه ی بالا نازل شد که در آن امیرالمؤمنین را به منزله نفس پیامبر تلقی کرده است (و انفسنا)
«و هر کس با تو در مقام مجادله برآید درباره عیسی بعد از آنکه به وحی خدا به احوال او آگاهی یافتی بگو بیایید ما و شما با فرزندان و زنان و کسانیکه به منزله نفس ما هستند با هم به مباهله برخیزیم (یعنی در حق هم نفرین کرده) تا دروغگویان و کافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار کنیم» احدی ادعا ننموده که در موقع مباهله کسانی غیر از علی ابن ابی طالب و حسن و حسین و حضرت فاطمه با پیامبر بوده باشند . پس چنین استفاده می شود که مراد از انفسنا، علی ابن ابی طالب است ( نفس پیغمبر است) مراد از نسائنا، فاطمه زهرا است و مراد از ابنائنا، حسن و حسن هستند که خدای متعال آن را پسران رسول خود خوانده است». ۷
تصدیق پیامبران به ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام
(وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّینَ لَمَا آتَیْتُکُم مِن کِتَابٍ وَحِکْمَهٍ ثُمَّ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ )؛۸و (به خاطر بیاورید) هنگامى را که خدای متعال ، از پیامبران (و پیروان آنها) ، پیمان مؤکد گرفت ، که هرگاه کتاب و دانش به شما دادم ، سپس پیامبرى به سوى شما آمد که آنچه را با شماست تصدیق مىکند ، به او ایمان بیاورید و او را یارى کنید! سپس ( خدای متعال ) به آنها گفت: آیا به این موضوع ، اقرار دارید؟ و بر آن ، پیمان مؤکد بستید؟
«از امام صادق علیه السلام در مورد این آیه نقل شده است که فرمودند : که « به او ایمان بیاورید » یعنی به رسول خدا ایمان بیاورید و « او را یاری کنید» یعنی وصی و جانشینش امیر مؤمنان علی را یاری کنید . سپس فرمود : خدای متعال هیچ پیامبر و رسولی را مبعوث نفرموده جز آنکه از او به نوبت حضرت محمد و امامت حضرت علی پیمان گرفت ». ۹
امیرالمؤمنین علی علیه السلام: ریسمان محکم الهی
(وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَهَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً وَکُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَهٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُم مِنْهَا کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ )؛۱۰ و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید ، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود ، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید ، و او میان دلهاى شما ، الفت ایجاد کرد ، و به برکت نعمت او ، برادر شدید! و شما بر لب حفرهاى از آتش بودید ، خدا شما را از آن نجات داد; این چنین ، خدای متعال آیات خود را براى شما آشکار مى سازد; شاید پذیراى هدایت شوید .
«صاحب کتاب مناقب الفاخره از عبد الله بن عباس روایت کرده است که ما در خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله بودیم ، عربى آمد و عرض کرد یا رسول الله شنیدم که می فرمودى اعتصموا بحبل الله ! حبل خدا کدام است که به او تمسک جوئیم؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله دست خود را بر دست على علیه السلام زد و فرمود : به این شخص تمسک جوئید که این حبل المتین است».
«همچنین از هفتمین پیشوای مسلمانان جهان ، امام کاظم علیه السلام هم روایت شده است که حبل الله المتین، علی بن ابی طالب است» ۱۱ .
دوچندان شدن درجات بهشتیان بواسطه ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام
(أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ کَمَنْ بَاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ )؛۱۲آیا کسى که از رضاى خدا پیروى کرده ، همانند کسى است که به خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جایگاه او جهنم ، و پایان کار او بسیار بد است.
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود : مقصود از ” الذین اتبعوا رضوان الله ” امامان هستند . سپس فرمود : به خدا سوگند آنها درجات مؤمنین نزد خدای متعال هستند و به واسطه ولایت و معرفت ما اعمال مومنین دو چندان می شود و خدای متعال درجات عالی به آنها عطا می فرماید ».
شجاعت امیرالمومنین علی علیه السلام
(الَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِمَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ * الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَاناً وَقَالُوا حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ * فانْقَلَبُوا بِنِعْمَهٍ مِنَ اللّهِ وَفَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُؤءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوَانَ اللّهِ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ)؛ ۱۳ آنها که دعوت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله را ، پس از آن همه جراحاتى که به ایشان رسید ، اجابت کردند; (و هنوز زخم هاى میدان اُحُد التیام نیافته بود ، به سوى میدان «حمراء الاسد» حرکت نمودند) براى کسانى از آنها ، که نیکى کردند و تقوا پیش گرفتند ، پاداش بزرگى است. * اینها کسانى بودند که (بعضى از) مردم ، به آنان گفتند: «مردم ( لشکر دشمن) براى (حمله به) شما اجتماع کردهاند; از آنها بترسید!» اما این سخن ، بر ایمانشان افزود; و گفتند: «خدا ما را کافى است; و او بهترین حامى ماست.» * به همین جهت ، آنها (از این میدان) با نعمت و فضل پروردگارشان ، بازگشتند; در حالى که هیچ ناراحتى به آنان نرسید; و از رضاى خدا ، پیروى کردند; و خدای متعال داراى فضل و بخشش بزرگى است.
«در تفسیر علی بن ابراهیم قمی و تفسیر عیاشی و تفسیر صافی آمده است که این داستان در مورد جنگ احد است ، آنگاه که همه فرار کردند و فقط امیرالمؤمنین با پیامبر مانده بود که بعد از مدتی چند نفر دیگر هم آمدند و به آن حضرت پیوستند و از پیامبر دفاع کردند. و پس از جنگ هم با اینکه امیرالمومنین علیه السلام جراحات سنگینی برداشته بودند ولی باز هم سخن پیامبر را گوش دادند همان طور که در آیه آمده است».
حالات امیرالمؤمنین علی علیه السلام به روایت قرآن
(الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هذَا بَاطِلاً…. فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لَا أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْکُم مِن ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُکُم مِن بَعْضٍ فَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ وَأُوذُوا فِی سَبِیلِی وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُم سَیِّآتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَاباً مِنْ عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ ) ؛ ۱۴همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته ، و آنگاه که بر پهلو خوابیدهاند ، یاد مىکنند; و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مىاندیشند; (و مىگویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریدهاى! منزهى تو! ما را از عذاب آتش ، نگاه دار … خدای متعال ، درخواست آنها را پذیرفت; (و فرمود:) من عمل هیچ عملکنندهاى از شما را ، زن باشد یا مرد ، ضایع نخواهم کرد; شما همنوعید ، و از جنس یکدیگر! آنها که در راه خدا هجرت کردند ، و از خانههاى خود بیرون رانده شدند و در راه من آزار دیدند ، و جنگ کردند و کشته شدند ، به یقین گناهانشان را مىبخشم و آنها را در باغ هاى بهشتى ، که از زیر درختانش نهرها جارى است ، وارد مىکنم. این پاداشى است از طرف خدای متعال و بهترین پاداش ها نزد پروردگار است.
«در کتاب امالی شیخ الطائفه از ابن ابی رافع و پدر عبیده نقل شده است که گویند : بعد از هجرت رسول خدا از مکه به طرف مدینه علی نیز بعد از ادای امانات و انجام سفارشات پیامبر زن های هاشمیه را که فواطم نامیده شده اند حرکت داد و برای رسیدن به رسول خدا به طرف مدینه هجرت نمود و در بین راه با عده ای از سواران دشمن روبه رو شد و یک تنه با شمشیر آنها را از خود دور نمود و با سرافرازی به طرف مدینه هجرت نمود تا اینکه به ضجنان رسید و در آنجا یک شبانه روز ماند و عده ای از ضعفای مومنین به او ملحق شدند . پس امیرالمومنین و همراهان او که بین آنها فاطمه زهرا و فاطمه بنت اسد مادر امیرالمومنین و فاطمه بنت زبیر نیز بودند همگی در آن شب نماز خواندند و تا طلوع فجر به نماز و دعا و رکوع و سجود مشغول بودند . چون نماز صبح را خواندند به راه خود ادامه دادند و به ذکر خدای متعال مشغول بودند تا به مدینه رسیدند و این آیه در شان آنها نازل شد. سپس اضافه می کند مقصود از « من ذکر » علی و منظور از « انثی » فاطمه و از « بعضکم من بعض» علی و فاطمه و یا علی و فواطم می باشد ».۱۵
————————-
پی نوشت:
۱ . آل عمران ۸
۲ . آل عمران ۱۸
۳ . تفسیر عیاشی ۱/۱۶۵ ، بحار الانوار ۲۳ / ۲۰۴
۴ . آل عمران ۲۱
۵ . بحار الانوار ۳۵/۳۴۱
۶ . سوره آل عمران ۶۲
۷ .صحیح مسلم ۱۵/۱۷۵ ، مسند احمد بن حنبل ۱/۱۸۵ ، مستدرک حاکم ۳/۱۵۰ ، اسد الغابه ۴/۲۶ ، شواهد التنزیل ۱/۱۲۰ ، تفسیر ابن کثیر ۱/۳۷۱ ، صحیح ترمذی ۲/۳۰۰ ، مناقب ابن مغازلى ص ۲۶۳و کفایه الخصام ص ۳۰۹و فصول المهمه ص ۸ ، تفسیر طبری ۳/۱۹۲ ، در المنثور ۴/۳۸ ، اسباب النزول ض ۷۴ ، ینابیع الموده ص ۲۴۴ ، نور الابصار ض ۱۰۱ ، ذخائر العقبی ص۲۵ ، کفایه الطالب ص ۵۴ ، دلائل النبوه ص ۲۹۷ ، معالم التنزیل ۱/۳۰۲ ، تذکره ابن جوزی ص۱۷ ، تفسیر خازن ۱/۳۰۲ ، البدایه و النهایه ۵/۵۲ ، الریاض النضره ص ۱۸۸ ، معارج النبوه ۱/۳۱۵ ، تاریخ الخلفا ص ۱۱۵ ، المناقب المرتضویه ص ۴۴ ، تفسیر روح المعانی ۳/۱۶۷ ، صحیح ترمذی ۵/۶۳۴ ، سنن بیهقی ۹/۲۸۸؛ همچنین شواهد التنزیل حاکم حسکانی جلد یک ، مستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری جلد سه ، اسباب النزول نیشابوری ، صحیح مسلم جلد چهار ص ۱۸۸۳ ، سنن ترمذی جلد چهار ص ۲۹۳ ، و جلد پنج ، مسند احمد بن حنبل جلد سه ص ۹۷ ، تفسیر طبری جلد سه ، تفسیر کشاف زمخشری جلد یک ، تفسیر ابن کثیر جلد یک ، تفسیر قرطبی جلد چهار ص ۱۰۴ ، تفسیر کبیر فخر رازی جلد هشت ، جامع الاصول ابن اثیر جلد نه ، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید جلد شانزده ، احکام القرآن ابن عربی جلد یک ص ۲۷۵ ، تفسیر در المنثور جلال الدین سیوطی جلد دو ص ۳۸ ، صواعق المحرقه ابن حجر مکی ص ۷۲ ، تاریخ الخلفا سیوطی ص ۱۶۹ ، مناقب خوارزمی ص ۶۰ ، الاصابه ابن حجر عسقلانی ص ۱۱۰ ، البدایه و النهایه ابن کثیر جلد پنج ص ۵۴ ، ینابیع الموده ص ۹و۴۴و۵۱ و … .
۸ . آل عمران ۸۲
۹ . تاویل الآیات ۱/۱۱۶
۱۰ . آل عمران ۱۰۴
۱۱ . کفایه الخصام ص ۳۴۳ ، نهج السعاده ۷/۲۰۱
۱۲ . آل عمران ۱۶۴
۱۳ . آل عمران آیه ۱۷۳ ـ ۱۷۵
۱۴ . آل عمران آیات ۱۹۲ تا ۱۹۶
۱۵ . امالی ص ۲۹۵
نقل از شیعه آنلاین، برگرفته از کتاب اتمام حجّت ـ اثر علمی حجت الاسلام والمسلمین امیری سوادکوهی
