به گزارش پایگاه اطلاع رسانی استبصار،

استبصار: هدایت یافتن مسلمان غیر شیعه به مذهب شیعه امامیّه.

به فرد هدایت یافته « مستبصر » گفته می‌شود. از آن در باب‌های طهارت، صلات، زکات، حج و طلاق سخن رفته است.

بر استبصار، آثاری در عبادات و غیر عبادات مترتّب است که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱. عبادات: قضای عبادات فوت شده از مستبصر در ایّام گمراهی، واجب است – هر چند برخی عدم وجوب آن را ترجیح داده‌اند ۱ – امّا اعاده عبادات انجام گرفته – حتی به مشهور حج – در دوران ضلالت که طبق مذهب خودش صحیح انجام گرفته، واجب نیست، مگر زکات که باید اعاده شود. البته در عبادتی مانند نماز، چنانچه استبصار پیش از خروج وقت محقّق شود، در این که اعاده نماز در وقت واجب است یا نه، اختلاف است. ۲

در خصوص حج – بنا بر قول به واجب نبودن اعاده – در این که علاوه بر شرط یاد شده، عدم اخلال به رکن نیز شرط است یا نه، و نیز در این که مراد از رکن، رکن نزد مخالف است یا رکن نزد شیعه، اختلاف است. ۳

در مورد زکات، اگر آن را به هم کیش خود داده باشد، اعاده واجب است، ولی اگر به اهل ولایت (شیعه) پرداخت کرده است، واجب نیست؛ هر چند بعضی اعاده را مطابق احتیاط دانسته‌اند. ۴

۲. غیر عبادات: فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده‌اند. برخی تنها به اشاره، متعرّض آن شده و گفته‌اند: اگر مخالف (–» مخالف) چیز نجسی را بشوید، چنانچه شستن آن مطابق مذهب شیعه بوده، پس از استبصار، نیاز به شستن دوباره نیست، ولی اگر مطابق مذهب خود و مخالف مذهب شیعه شسته است، بنا بر اقوی دوباره شستن آن واجب است. ۵

اگر مخالف همسرش را طبق مذهب خویش طلاق دهد، در صورتی که طلاق از نظر شیعه صحیح نباشد، می‌تواند پس از استبصار بدون عقد جدید به آن زن رجوع کند. ۶

حق الناس (–» حق) ثابت بر ذمّه مخالف، پس از استبصار نیز بر ذمّه او باقی است و باید به صاحبانش باز گردانده شود. ۷

ظاهر کلمات فقها، بلکه تصریح بعضی، یکسان بودن فرقه‌های مختلف اسلامی – حتی فرقه هایی مانند ناصبیان (–» ناصبی) و غالیان (–» غُلات) که محکوم به کفر هستند – ۸ در احکام یاد شده است؛ گر چه برخی در گروه‌های محکوم به کفر، توقّف کرده‌اند. ۹

۱ – جواهر الکلام ۱۳ ۶ – ۸؛ مهذّب الاحکام ۷ ۲۹۶ و العروه الوثقی ۱ ۷۳۳.

۲ – العروه الوثقی ۱ ۷۳۳ – ۷۳۴.

۳ – جواهر الکلام ۱۷ ۳۰۴.

۴ – العروه الوثقی ۲ ۳۱۸.

۵ – جواهر الکلام ۱۳ ۹.

۶ – مستمسک العروه ۱۴ ۵۲۶ – ۵۳۱.

۷ – جواهر الکلام ۱۳ ۸.

۸ – ۱۷ ۳۰۷ و العروه الوثقی ۲ ۴۶۶.

۹ – العروه الوثقی ۲ ۴.