«جریان نگارش کتاب شبهای پیشاور را به تفصیل ذکر فرمایید.»
استاد یوسفی غروی
بنده در عتبات بودم که سید محمد سلطان الواعظین شیرازی چندین بار به عتبات مشرف شدند و این موجب زیارت ایشان میشد.
گرچه ایشان تا ۳۰ اثر دارند اما شهرت ایشان مربوط به کتاب شبهای پیشاور، کتاب شماره یک ایشان بوده است.
همانطور که خود ایشان در مقدمه ذکر کردند بعد از اینکه پدر بزرگوار ایشان از شیراز به تهران منتقل شدند در حدود ۳۱ سالگی پس از زیارت عتبات از طریق بصره به بمبئی رفتند که آن زمان با توجه به اینکه پاکستان از هندوستان جدا نشده بود ایشان با نام هند آنرا ذکر کرده اند.
به شهرهای مختلفی سر زندند حتی در برخی از مجالس ایشان خود گاندی حضور داشته است.
عمدتا مجلسی که انعکاس بیشتری پیدا کرده مجلسی است که در شهر پیشاور عده ای از شیعیان آنجا که بنام طایفه بزرگ قزل باش ایشان را دعوت کرده بودند در پیشاور مجالس عمومی و خصوصی داشتند در شبها این مساله به گوش علمای اهلسنت افغانستان میرسد. اما خبر درست منتقل نشده بود و ایشان فکر کردند سید محمد تبلیغ منفی دارد، علمای سنی به قصد تصحیح افکار ایشان از هرات و کابل راهی پیشاور شدند و همین مطلب باعث شد این مناظرات ایجاد شود.
آنها از سلطان خواستند اخلاق خوش در مناظرات را رعایت کنند و ایشان هم میگویند چون من از نسل نبی اکرم (ص) هستم بیشتر موظفم اخلاق نیکو را رعایت کنم چه اینکه انک لعلی خلق عظیم.
آنها از نسب سلطان سؤال میکنند و سلطان الواعظین هم از نسب خود میگویند.
بعد سوالات ایشان شروع می شود. این سوالات را چهار نفر روزنامه نگاری که شهرت داشتند در آن دیار می نوشتند و البته خبرنگاران دیگری هم بودند ولی این چهار نفر به صورت ممحض بودند و بعد به مرحوم سلطان الواعظین می دادند و ایشان با حک و اصلاح اینها را حفظ می نمودند و در آخر به صورت کتاب شریف شبهای پیشاور درآمد و خود اسم این کتاب نیز جالب است و مخاطب را مشتاق می کند تا ببیند این کتاب چیست و شبهای پیشاور چه بوده است؟
آنچه جالب هست این است که حدود ۲۰سال قبل سیدی از سادات کربلایی جناب آقای آسید حسین فالی آقازاده آسید احمد فالی که داماد مرحوم آمیرزا مهدی شیرازی کربلایی بود با تشخیص پدر دست به تعریب این کتاب می زنند و کتاب شبهای پیشاور را به عربی می نویسند و در واقع به اصل بیان ائمه یعنی عربی برگرداندند و حدود ۶۰۰صفحه است و هم در سوریه، عراق، لبنان و ایران تا حالا بیش از ۱۵بار چاپ شده است.
“در بعضی از دانشگاه ها که رفته بودیم بعضی احساس تمنّی می کردند که ای کاش منابع این کتاب بازنگری شود چون بعضی از آنها اصلاً موجود نیست و یا خیلی نادر است.”
و این را خوب است که اینجا بگویم که مرحوم سید شرف الدین هم که کتاب خود را می نوشتند بیش از ۶۰ سال پیش به کتب قدیم رجوع می دادند و شهید صدر در زمانی که در تحت تعقیب بودند و برای زیارت سیدالشهدا رفته بودند و برای خداحافظی رفته بودند و طلبه فاضلی را دیده بودند و پرسیده بودند کار علمی عقب مانده ای است بگوید تا انجام بدهند، او می گوید رجوعات مرحوم سید شرف الدین برای کتب قدیمی است و الان شاید عده ای همین را دستاویز کند و بگوییند آدرس ها صحیح نیست وهمیچنین کتابی ما ندیدیم و بهانه گیری کنند که این مطالب دروغ است.
آقای شیخ حسین رازی حجازی صاحب کتاب (زیارت عاشورا فی المیزان) سه سال در کتابخانه های ایران مشغول تحصیل منابع زیارت عاشورا بودند که الان گرفتار هست در حجاز بخاطر ترویج اسلام و تشیع.
این کار را کردند و تمام آدرس های کتاب المراجعات را به آخرین کتب اهل تسن به روز کردند و این بشارت را به شهید صدر دادند ولی ایشان فرمودند من تحت تعقیب هستم و نمی توانم کتاب را بگیرم و درصدد نشر آن باشم. ایشان گفته به ایران که میروم با خود میبرم.
بعد آنرا در بیروت چاپ کرد با نام (سبیل النجاه فی تتمه المراجعات) که منابع مراجعات به آخرین نسخه ها تطبیق داده شده است.
