نَهجُ البَلاغه کتابی است که در آن تعدادی از خطبه‌ها، نامه‌ها و جملات کوتاه امام علی(ع)، به کوشش سید رضی گردآوری شده است. نهج البلاغه را دایره‌المعارفی از فرهنگ اسلامی، و از مهم‌ترین منابع برای شناخت اسلام و ارزش‌های دینی می‌دانند. نهج البلاغه فصاحت و بلاغت بالایی دارد و همین امر را علت جاذبه و ماندگاری این کتاب می‌دانند.
جامعیّت و تنوّع محتوای نهج البلاغه از امتیازات آن است. محتوای نهج البلاغه به ترتیب در سه بخش خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار تنظیم شده است. در خطبه‌ها و کلمات قصار، موضوعات مختلفی چون خداشناسی، مباحث اخلاقی، شناخت جهان، پیدایش عالم، طبیعت انسان، امت‌ها و حکومت‌های نیکوکار و ستمکار بیان شده و در نامه‌ها بیشتر به مسائل حکومت‌داری و چگونگی تعامل مسئولان با مردم پرداخته شده است.

نهج البلاغه به زبان‌های مختلف از جمله فارسی، انگلیسی، فرانسوی، هندی، ایتالیایی، ترکی استانبولی، تاجیکی و اردو ترجمه شده است. بر نهج البلاغه شرح‌های فراوانی نوشته شده که شرحُ نهجِ البلاغه تألیف ابن‌ابی‌الحدید و شرحُ نهجِ البلاغه، اثر ابن‌میثم بَحرانی از مهم‌ترین شرح‌های عربی، و پ‍ی‍ام‌ ام‍ام‌ ام‍ی‍رال‍م‍وم‍ن‍ی‍ن‌(ع‌)، تألیف ناصر مکارم شیرازی از شرح‌های فارسی بر آن است. همچنین برخی محققان تلاش کرده‌اند تا سخنان دیگر امام علی(ع) را از کتاب‌های دیگر که در نهج البلاغه نیامده، جمع‌آوری و با عنوان مُستَدْرَک منتشر کنند؛ از جمله این تلاش‌ها می‌توان به نهجُ السعادهِ فی مُستَدْرَکِ نهجِ البلاغه تألیف محمدباقر محمودی اشاره کرد.

نهج البلاغه از جمله‌ کتاب‌هایی است که تا قبل از صنعت چاپ، صدها نسخه از آن دست‌نویس شد. قدیمی‌ترین آنها نسخه خطی متعلق به سال ۴۶۹ق است که در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی نگهداری می‌شود. بعد از صنعت چاپ نیز نهج البلاغه در کشورهای ایران، مصر، لبنان، سوریه و قطر، همراه‌ با شرح‌ها و ترجمه‌های مختلف، صدها بار چاپ شد.

با تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران، با کمک رسانه و فرهنگ، نهج البلاغه در فرهنگ عمومی حضور پیدا کرد. دانشکده و مؤسسه‌هایی با محوریت نهج البلاغه شکل گرفت و بنیاد نهج البلاغه با هدف ترویج و پژوهش تخصصی نهج البلاغه تأسیس گردید. همچنین نرم‌افزارهای تخصصی نهج البلاغه با عنوان دانشنامه علوی و دانشنامه جامع نهج البلاغه تهیه شد.

منابعِ سید رضی در تدوین نهج البلاغه، کتاب‌های مختلفی از اهل‌تسنن، مانند البیان و التبیین نوشته جاحِظ، المَغازی اثر سعید بن یحیی اُمَوی، الجَمَل نوشته واقدی و تاریخ طَبَری، بوده است. به باور برخی محققان، بسنده‌کردن سید رضی به منابع اهل‌تسنن و ذکر نکردن سند سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه، این کتاب را با ایرادهایی مواجه کرده است. به همین دلیل، پژوهشگران متعددی برای اثبات درستی نهج البلاغه، سند روایات این کتاب را از منابع کهن در قالب اسناد و مدارک نهج البلاغه جمع‌آوری کرده‌اند.

برخی سنی‌مذهبان درباره گردآورندۀ این اثر و نیز در صحت انتساب روایات آن به امام علی(ع) تردید کرده‌اند. به گفته برخی محققان، تردید در جمع‌آورندۀ این اثر، از مراجعه نکردن به اصل کتاب حکایت دارد، چرا که در متن کتاب بارها به نام گردآورندۀ آن یعنی سید رضی اشاره شده است. چنان‌که ابن‌ابی‌الحدید، از عالمان اهل‌سنت، تردید در انتساب محتوای نهج البلاغه به امام علی(ع) را هواپرستانه و تعصب کورکورانه خوانده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

InstagramTelegramBehanceEmailYoutube